Dünyanın gelmiş geçmiş en sansasyon yaratan borsa çöküşleri, nüfusun büyük çoğunluğunu etkilemiş, ekonominin yerle bir olmasına sebebiyet vermiştir. Daha çok Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkan söz konusu bu çöküşlerin etkilerinin de yazıda kendine yer bulacağını belirtelim. Borsadaki en büyük olaylar, bu nispetle piyasaların ve ülkelerin kaderini değiştiren mühim vaziyetlerdir.
Makale İçeriği
Dünyanın En Büyük ve Etkili Borsa Çöküşleri
- 1819 Panik
- 1857 Panik
- Kara Cuma
- 1907 Panik
- 1929 Wall Street Çöküşü
- Kara Pazartesi
- 1990 – 1991 Durgunluğu
- İnternet Balonu
- ABD Ayı Piyasası 2007 – 2009
- 2010 Flash Crash
Borsadaki En Büyük Olaylar
Yukarıda isimleri verilen olaylar, dünya borsa tarihi açısından son derece önemlidir. Bu yazımızda genel anlamıyla bu borsa olaylarına değineceğiz.
Panik (1819)
Borsadaki en büyük olaylardan biri de 1812 senesinde ABD’de vuku bulan savaştan dolayı borsaların endişe içerisine girmesidir. Bankaların kredi problemleri, pamuk fiyatlarının yükselmesi gibi sorunlar, borsanın sonunu getirmiştir.
Panik (1857)
Dönemin en önemli ulaşım yollarından biri olan demiryolları üzerinden yaratılmış bir kurmaca söylenti borsa merkezlerinde bir anda karmaşa yaşanmasına ve yatırımcıların başarısız olmalarına neden olmuştur. 1857 senesindeki panik sonucunda, ABD’de dokuz yüz banka kapısına kilit vurdu. Krizin etkileri ise iki sene boyunca devam etmiştir.
Kara Cuma
İngilizce tabiriyle Black Friday olan Kara Cuma, birkaç kişinin bir araya gelerek piyasaları -deyim yerindeyse- aşağı çekmesi sonucu ortaya çıkmıştır. 1869 senesine tarihlenen bu durumu kurtarmak için dönemin başkanı Ulysses S. Grant, çareler aramaya başlamıştır. Bu noktada ekonomide dengeyi yeniden sağlamak için piyasaya yüklü miktarda altın sundu, fakat yine de hazin son gerçekleşti.
Panik (1907)
Amerika Birleşik Devletleri’nde Kaliforniya’da bulunan büyük şehirlerden biri olan San Francisco’da 1906 senesinde büyük bir deprem meydana gelir. Depremin ortaya çıkmasından kısa bir süre sonra da piyasalarda yüzde yirmi beşe yakın düşüş gözlemlenmiştir. Yetkililer, şehrin tekrar bani edilmesi için ciddî yardımlar göndermiştir. Fakat bu durum da İngiltere’deki faizlerin sıçramasına, hisse senetlerinin de düşüşe geçmesine sebep oldu. Sonuçta da bakır piyasasının mahvı gelmiştir.
1929 Wall Street Çöküşü
Borsadaki önemli olaylar açısından bakıldığında, adından en çok söz ettiren 1929 Wall Street Çöküşü olarak bilinmektedir. Bu durumun sonucunda Büyük Buhran meydana gelmiştir. Çöküş, hükümetlerin program değişikliklerini de beraberinde getirdi.
Kara Pazartesi
İngilizce tabiriyle Black Monday olan Kara Pazartesi, piyasaların yüzde yirmi beşe yakın değer kaybetmesine sebebiyet vermiştir. Pazartesi günü yaşandığından ötürü bu adı alan olay, 19 Ekim 1987 tarihinde gerçekleşmiştir. İşin ilginç yanı, bu olayı takip eden birkaç gün içerisinde borsa yüzde otuzluk değer kaybı daha yaşadı. Teknolojinin yetersizliği ile ticaret açığı, krizin sebebi olarak lanse edildi. Borsadaki en büyük olaylar serisinde Kara Pazartesi’nin yeri de büyüktür.
1990 – 1991 Durgunluğu
Etkileri daha öncesinden yavaş yavaş gelen ve kredi sorunlarından kaynaklanan bu durum, Savings and Loan (S&L) Krizi’nin etkisi ile birlikte hareketlenmeye başlar. Bardağı taşıran son olay ise, 1990 senesinde Irak’ın girdiği savaş sırasında petrol fiyatlarının aşırı yükselmesi olmuştur.
İnternet Balonu
Dot-com Balonu olarak ad bilinen bu durum, internet ve teknoloji gelişiminin tavan yaptığı 1995 senesinden başlayarak 2000 senesine kadar piyasaların şişmesi ile meydana gelmiştir. Bu noktada milenyum ile birlikte balon patladı ve New York Borsası’nda Nasdaq Teknoloji Endeksi yüzde yetmiş sekiz oranında düşüş yaşadı. Toparlanması ise hiç kolay olmadı.
ABD Ayı Piyasası (2007 – 2009)
Amerika Birleşik Devletleri’nde yükselişe geçen mortgage konut piyasası, 2007 senesinde çökmeye başlamıştır. Bu çöküşten dolayı Dow Jones Endeksi yedi yüz yetmiş yedi puan düşüşe geçti ve hükümet, yeni tedbirler almak zorunda kaldı.
Flash Crash (2010)
ABD New York Borsası’nda Dow Jones Sanayi Endeksi, 2010 senesinde yirmi dakikalık zaman diliminde bin baz puan değer kaybetmiştir. Flash Crash nedeniyle ortaya çıkan olumsuz durum, bir süre sonra toparlanmaya çalışılsa da, günümüze kadar muhtelif bakımlardan etkilerinin devam ettiğini söylememiz gerekmektedir. Sorunun kaynağı ise, gelişen teknolojinin ürettiği bilgisayarlardaki güvenlik açıkları olmuştur.
